“You can help!” zegt ze met een Nederlands accent als ze me de boot met vluchtelingen ziet filmen die net aankomt op het strand van Eftalou. “Dat gaan we ook doen”, zeg ik in het Nederlands en ik vraag wat we kunnen doen. “Ze hebben water nodig en droge kleren. Het is wel strafbaar dus eigen keus!”.
De rubberboot moet wel zo’n vijftig mensen dragen: jonge mannen, vrouwen met hoofddoek, jonge kinderen en ouderen. Ze fluiten en roepen naar ons, blij om op veilige grond te zijn. We helpen een paar vluchtelingen de kade op. Ze juichen en vallen elkaar blij in de armen.
Op ons gehuurde scootertje rijden we naar een minimarket even verderop. We kopen alle flesjes koud water die we in de koelkast zien staan. De eigenaar van de winkel doet net iets te lang over het afrekenen. De adrenaline giert door ons lijf en ik sta te trillen op mijn benen. We rijden terug en gaan water uitdelen, gelukkig genoeg voor iedereen. Bij de blijdschap komt dankbaarheid.
Smartphones
Dan moeten ze hun weg alweer vervolgen, 70 kilometer te voet naar Mytilini waar ze de oversteek kunnen maken. Met hun in Turkije gekochte smartphones maken ze verbinding en ze bellen hun familie. Ik vermoed met de boodschap dat ze veilig de overkant hebben bereikt. Voordat we verder rijden, zien we een Griek de boot lek steken, de motor apart leggen en de boot uit elkaar halen.
De volgende boot komt alweer aan en we rijden naar een strandje even verderop. Daar aangekomen zien we een vreemd contrast. Het strandje hoort bij een hotel en er staan ligstoelen en parasols. Een Griek probeert de boot richting een open plek te leiden maar de boot vaart recht naar het gedeelte met de ligstoelen. Toeristen voor wie dit tafereel te heet onder de voeten aanvoelt, pakken hun spullen en gaan weg. Het enige dat ik voel is de aandrang om te helpen. Ik voel me niet bedreigd of onveilig bij deze mensen. Ik wil helpen, ook al is dat strafbaar. We helpen een oude vrouw de boot uit en horen haar “Danke schön!” zeggen.
We hebben dit keer geen water bij ons of kunnen dat in de buurt niet kopen. Ik vraag wie Engels praat en vertel hen waar ze naar toe moeten lopen. Ik geef hen aanwijzingen om naar Molyvos te lopen en het vluchtelingenkamp in het centrum te bezoeken, daar zijn droge kleren en wordt water en voedsel uitgedeeld. Ook deze groep heeft nieuwe smartphones bij zich, klaar om contact te leggen met hun familie en om de weg te vinden naar de volgende plek. Ze maken selfies om te vieren dat ze Europa bereikt hebben.
Vrijheid
“Now I am free!” hoor ik een jonge man roepen. Ik kan me een voorstelling proberen te maken hoe dat voelt, maar schaamte overvalt me omdat ik het gevoel niet echt kan oproepen. De onveiligheid en gevangenschap waarin deze mensen zich hebben bevonden, is onvoorstelbaar voor iemand die in een vrij land woont. Ik wil zoveel mogelijk weten over hun reis en stel wat vragen aan de jongens die Engels spreken. Een jongen vertelt dat hij geboren is in Duitsland, het is de zoon van de oude vrouw die ons in het Duits bedankte. Hij heeft nog een Duits paspoort maar twijfelt of hij er iets mee kan. Hij gaat het wel proberen, ik wens hem veel succes. Zijn vriend vertelt dat hij beroofd is door de Turkse politie, ze hadden samen 1500 dollar bij zich en vroegen om hulp bij de politie, maar toen waren ze al hun geld kwijt. De oversteek kostte hen meer dan duizend euro per persoon.
De groep gaat lopend op weg en we zien de volgende boot alweer in de verte. Onderweg naar de vermoedelijke landplaats komen we de Nederlandse vrouw weer tegen. Ze woont aan de andere kant van het eiland en komt drie keer per week mensen aan land helpen. “Ik zou het wel elke dag kunnen doen, maar dat is te zwaar.” Ik vind twee boten al heftig, laat staan wat deze vrouw en haar vriendin doen. Ik vraag haar hoe ze kijkt naar het beeld dat dit goudzoekers zijn. “Het is maar net hoe je het bekijkt. Als ik in dezelfde situatie zou zitten, zou ik ook mijn smartphone meenemen omdat daar alle herinneringen op staan die je hebt en het je in veiligheid en in contact kan brengen. Ja, dit zijn rijke mensen maar ze kunnen, ze mogen zelfs hun geld hier niet besteden. De winkelier die het aanneemt, is strafbaar. Mensen die vluchtelingen in hun auto meenemen, zijn strafbaar. Deze vluchtelingen zijn professoren en doktoren die alles achtergelaten hebben en hier een veilig nieuw bestaan komen opbouwen.”
Ze vertelt dat ze inmiddels het opvangkamp in het centrum van Molyvos gesloten hebben en de vluchtelingen zo snel mogelijk met bussen willen afvoeren. Het toerisme lijdt eronder. De Griekse overheid heeft dat besloten maar het maakt het probleem alleen maar erger. We rijden naar het kamp om dit met eigen ogen te zien. Net wordt de laatste hand gelegd aan het dichtmaken van de kampopgang met een dik gaas. Overal op straat zien we de vluchtelingen staan en bussen die hen hopelijk naar Mytilini zullen brengen.
Gloeiende plaat
We gaan nog een keer terug naar Eftalou. De volgende boot is inmiddels dicht bij de kust maar vaart richting rotsen in plaats van een veilig strandje. Een paar vluchtelingen springen van boord en leggen zwemmend de laatste meters af. Weer staan er aan de kade vrijwillige hulpverleners klaar, Nederlandse en Engelssprekende vrouwen met een auto vol met waterflesjes en folie om onderkoelde vluchtelingen weer warm te maken. Weer helpen we mensen aan land en snel uit hun watervesten en rubberbanden. We delen waterflesjes uit en vertellen waar ze heen moeten lopen.
Een druppel op een gloeiende plaat… de hele dag door zouden we vluchtelingen kunnen helpen. De laatst uitgewisselde woorden van de Nederlandse vrouw klinken nog in mijn oren: “Genieten jullie ook een beetje van jullie vakantie?!” Het is onze laatste dag en de laatste mogelijkheid om iets te doen, om te helpen, om met het gevoel naar huis te gaan dat we iets gedaan hebben en niet onze ogen gesloten hebben.
Ja, misschien hebben we goudzoekers geholpen. Of misschien waren het ‘echte’ vluchtelingen en geen illegale immigranten. Beide kanten kunnen waar zijn. Op het moment dat je daar staat en een boot met zoveel mensen en vooral de kinderen ziet aankomen, maakt dat geen verschil…
Is veiligheid, gelukkig zijn, vrijheid ervaren niet ‘gewoon’ een recht dat ieder mens heeft?
We hebben filmbeelden gemaakt van de aankomst van de boten, maar willen deze niet openlijk delen uit respect voor de personen die in de boten zaten. Om onze ervaringen toch een beeld te geven, delen we hieronder het filmpje over Melinda, een hardwerkende restauranteigenaresse die overdag de vluchtelingen zoveel mogelijk helpt. Gewoon omdat ze voelt dat ze dat moet doen. Vooral haar verhaal over de zeesterren raakt me en beschrijft goed wat er in me omgaat als de drang om te helpen opkomt…
Wil je ook iets doen maar weet je niet hoe en wat? Op https://www.facebook.com/HelpForRefugeesInMolyvos vind je instructies om de hulporganisatie van Melinda te steunen.
Er is inmiddels ook een Nederlands initiatief, zie https://www.facebook.com/DutchParcelsforRefugees voor meer informatie…
Update 3/9: onze kleine bijdrage was in beeld tijdens de oproep van Humberto Tan in de uitzending van RTL Late Night. Zie de beelden van de aankomst van de boot. Maurice en ik zijn links in beeld (blond, blauwe rugzak):
http://www.rtlxl.nl/#!/rtl-late-night-301978/40f17437-ed50-42e2-916d-59cd4f777d0f
Update 4/9: vanmorgen is een interview op WOS Radio afgenomen over onze ervaringen. Te beluisteren via https://soundcloud.com/wosmedia/op-vakantie-op-lesbos-het-vluchtelingenprobleem-van-heel-dichtbij
*Update 5/9: inmiddels is bekend dat er van strafbaarheid geen sprake meer is, wanneer het volgende protocol wordt gevolgd (bron facebookpagina Help for Refugees Molyvos):
The Greek Ministery of Justice has sent one of our supporters a statement regarding the legality of helping refugees (in Greek below):
“We really appreciate your kind willingness to join the hundreds of volunteers that are trying to help the refugees at the Greek sea borders. As a European citizen you can freely come to Greece and visit Lesvos or any other island. We would also like to inform you that under the Greek law 4332/2015 (art.14) no penal sanctions are imposed to those who rescue people at sea or help them cross the country, if they first inform the coast guard and the police authorities. Therefore, no administrative, penal sanctions or denial of future entry will be imposed on you as long as your actions do not violate the Greek penal and migration law. Should you need any further clarifications or information, please don’t hesitate to contact us.”