Dinsdagavond keek ik naar het BNNVARA programma ‘Verkracht of niet?’. Los van het feit dat het moeilijk voor mij was om naar te kijken, gezien mijn persoonlijke ervaringen als slachtoffer van aanranding, ben ik blij dat dit programma bestaat. Het is al eerder opgenomen dan het moment dat de #metoo beweging op gang kwam, maar een betere timing bestaat niet, denk ik. In dit programma worden waargebeurde situaties nagespeeld en wordt een panel van jongeren gevraagd of zij kunnen inschatten of er sprake is van aanranding (in het verhaal van die uitzending) of niet. Wie is er schuldig aan de situatie?
Bevriezing
Een van de klinisch psychologen in het programma legde haarfijn uit hoe het kwam dat de stagiair in deze situatie zich niet kon verweren tegen de seksuele handelingen die zijn vrouwelijke leidinggevende bij hem verrichtte. Eerst benoemde ze dat er onder de jongeren in het panel veel aannames waren over “hoe het slachtoffer zich hoorde te gedragen en hoe mensen reageren in dit soort situaties”. Het zogenoemde victimblaming, dat de trend van 2017 lijkt te worden rondom #metoo.
Vervolgens vertelde ze: “dat slachtoffers heel veel last hebben van die aannames, want in het echt is het gewoon heel anders.” Omdat er in deze geschetste situatie een machtspositie was van stagiair en baas. Wanneer je het dan vanuit evolutionair perspectief bekijkt, is dat een gevaarlijke situatie. Naast vechten en vluchten als overlevingsmechanismen, kunnen mensen ook heel anders reageren. “Niets doen, verlammen van angst, versteend van angst, is een automatische reactie van het lichaam, om zo ongeschonden mogelijk uit de situatie te komen.” Uit onderzoek is zelfs gebleken dat 70% van verkrachtingsslachtoffers niets doet of meewerkt.
Functioneel
Veel slachtoffers weten niet dat bevriezing een natuurlijk overlevingsmechanisme is. Zij veroordelen zichzelf om het feit dat ze niets hebben gedaan en lopen vervolgens vast in het verwerkingsproces.
Bevriezing is uitermate functioneel. In een ander soort situatie, bijvoorbeeld wanneer je in een natuurpark in de VS wandelt en in de verte een grizzlybeer ziet staan, kan bevriezing levensreddend zijn. Je stil houden zodat je niet opgemerkt wordt, zorgt voor een van de doelen van de mens: ‘overleving van de soort’.
Gebrek
Leren dat bevriezing OK is, ontbrak in de opvoeding die ik als kind genoten heb, waardoor zelfveroordeling van mijn bevriezing constant aanwezig was. Het is ook een gebrek geweest in de opvoeding die mijn ouders kregen. En gezien de uitleg van de psychologe die nodig was in het tv-programma, is het nog steeds een gebrek. Zelfs vechten en vluchten wordt vaak niet gezien als functioneel en wordt veroordeeld door de maatschappij. En zelfs in therapieopleidingen wordt meestal alleen gesproken over emoties in de context van de 4 B’s: Boos, Bang, Blij en Bedroefd.
Maar de B van Bevroren is niet hetzelfde als de B van Bang. Het is een emotie die alles uitschakelt. Je voelt niks meer, je beweegt niet meer, alles stokt en stopt. Het doet zich voor bij ongelijkwaardige machtsverhoudingen en is voelbaar als pure onmacht, zuivere machteloosheid.
Bijleren
Het wordt dus tijd dat wij iets bij leren: bevriezen. Als lichaam en ratio het niet meer onprettig vinden om te bevriezen, kun je de functie ervan benutten: meebewegen met de situatie. Door te leren bevriezen, ontwikkel je flexibiliteit. In levensbedreigende situaties kan meebewegen levensreddend zijn.
In het dagelijkse leven en werkomgevingen, waarin er maar minimaal levensdreiging is, kan die flexibiliteit heel functioneel zijn. Als je niet (meer) kunt meebewegen met het beleid van het bedrijf waar je werkt, wordt het tijd om dit bespreekbaar te maken, ontslag te nemen of ontslagen te worden.
Verwerking
Terug naar seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting. Wat gebeurd is, is gebeurd. Hoe je er als slachtoffer vervolgens mee leert omgaan, is nu een keuze geworden. Verwerking kan plaatsvinden, wanneer je jouw bevriezingsreactie opnieuw kunt voelen en doorleven. Om te leren bevriezen, heeft het juist geen zin om te ontspannen, je kunt alleen maar aanspannen.
Bevriezing is namelijk niet een kwestie van uitschakeling. Het is eigenlijk inschakeling van zo ongeveer iedere spiervezel in je hele lijf. Terugdenken aan de situatie, hoe traumatisch deze ook was, om vervolgens je lichamelijke reactie op die herinnering te ervaren, is de sleutel om tot ontlading en verwerking te komen.
De toekomst
Kunnen we hiermee #metoo verhalen in de toekomst voorkomen? Die illusie heb ik niet. Wel kunnen slachtoffers sneller het trauma verwerken door een luisterend oor te vinden en de bevriezing bewust te ervaren. Van aanspanning komt ontlading, van ontlading komt inzicht. Na het bewust ervaren van de bevriezing, wordt het slachtoffer zich ook bewust wat hij of zij kan doen om deze situatie een volgende keer zelf te voorkomen. Niet door de veroordeling op het (niet-)handelen, maar door het bewust zijn van de lichamelijke reactie.
Simpel gezegd: “Hee, ik merk dat ik bevries. Blijkbaar moet ik op dit moment flexibel meebewegen.” Totdat boosheid en angst zich vanzelf aandienen en deze functioneel ingezet kunnen worden, om grenzen aan te geven en te vluchten uit de situatie…
Ervaringen delen?
Wil je reageren op deze blog? Dat kan hieronder.
Heb je ervaringen met bevriezing en wil je jouw verhaal delen op blogsdieraken.nl? Dit kan ook anoniem. Stuur een e-mail naar Marja@SuXeed.nl.
Bevriezing, vanuit mijn ervaring wat als het je overkomt en je werkt voor een baas die invloedrijk is tot in de hoogste top van het land contacten heeft. het overkomt je en als je blijkt er niet van gediend bent zegt hij je ook nog alleen op de kamer denk niet dat een iemand je geloofd zelfs je ouders niet. En ja hij mot als een zeer respectvolle baas en medewerker over dus de overige personeelsleden zullen je dan ook niet geloven. over de werk vloer dus geen medelij medewerking geen gehoor. Ontslag ja die ene zelfde persoon moet je ontslag tekenen. Risico is als je wegens disfunctioneren bla bla ontslag krijgt geen WW, Sociale dienst nog erger krijg je wel begint met sollicitatie training en ergens voor het gemak prooppen prikken, voorschot basis is later en belandt je in de vicieuze cirkel.
Van huis uit wordt je geleerd zeelf respect voor je zelf te hebben en te letten op de signalen. En toch overkomt het je. misschien bevriezing ik zou zeggen dat men in een soort trance geraakt waar je heel lang in kan zitten het zelfde bij bevriezing. Je bent vrij om te vluchten maar je vlucht niet en als je vlucht moet je zelf nog beseffen dat je uit die situatie gevlucht bent accepteren dat iets je is overkomen en als je het geaccepteerd heb kan je pas verwerken. laat mij je vertellen met dank aan de psychologen psychiaters therapeuten en alle luisterende oren. Het is een ontzettend eenzame weg die je bewandeld en mee moet dealen.
dat gene wat men in je rugzak gedumpt heeft ongevraagd on aangekondigd ongemerkt.
Waarom de eenzame weg die je bewandeld. De psycholoog psychiater die vragen stelt zoals :
a. ben je niet er te veel mee bezig,
b. is dat niet jouw denk wijze,
c. je moet doorgaan en het achter je laten,
d. ik kan veel van je leren.
e. wat doet het met je,
f. etc.
Vragen zoals e. Wat doet het met je. mijn hersen zouden meteen werken en sneller dan ooit, van hallo waarom zit ik dan hier als het niets met mij deed zou ik niet bij je zitten, dus voor mij een heel domme vraag.
Hoe denk je het op te lossen als je diep in put zit en als je aangeeft wat je zelf doet meteen de vraag krijgt , hoe doe je dat, denk je dat het helpt.
voor mij zou het ontzettend irritant zijn en ik zou zo weg lopen.
En zo heb ik nog veel meer gehoord.
Misschien werkt het bij andere, dit soort vragen werken bij mij averechts . het is de maatschappij met hun dogma’s die je laten bevriezen, lijden of verder de kreukel in trapt
ze hoeven niet in jou denkwijze mee te gaan maar dit soort domme vragen moeten ze niet stellen. De meeste mensen beseffen niet maar ik denk bij zulke domme vragen mensen dicht klappen.
Hallo Anoniem,
Bedankt voor het reageren.
Wat verdrietig en frustrerend dat je deze situatie hebt meegemaakt en het zo’n eenzame weg voor je is geworden.
Kan ik iets voor je betekenen? Ik lees geen vraag in je reactie, maar heb je een vraag waar ik antwoord op zou kunnen geven?
Marja van de Ende op de type fouten na nee hoor. De type fouten door emoties die opspelen. ik heb aangifte gedaan en zij hebben het na 3 jaar niet afgewezen maar nu wel door gestuurd.
Ik kom niet bij psychologen, omdat ik binnen 15 minuten buiten sta.
Ik sta niet toe dat psychologen mij onnozele vragen stellen , en ik laat mij niets opleggen. Kan de psycholoog mij niet helpen zeg het meteen. psychologen horen je uit en stel dan geen rare vragen want dan stel ik een weder vraag. Reden voor psycholoog om na 1 bezoek te zeggen u heeft mij niet nodig.
Een psycholoog zou een eye opener moeten zijn en dat zijn ze niet.
Bedankt Anoniem, voor je openheid.
Fijn om te lezen dat je aangifte niet is afgewezen maar is doorgestuurd.
Als je meer wilt delen, is het hier welkom.
Ik wens je toe dat het bijdraagt aan het verwerken van wat je hebt meegemaakt.
Van die stereotype opmerkingen die een hype lijken te zijn geworden en die je wel eens vaker hoort. Op den duur hebben ze geen persoonlijke waarde meer omdat het te pas en te onpas wordt gezegd bij van alles en nog wat. Loslaten en dat je het een plekje moet geven en dat je er van moet leren en dat het een les is of een afstraffing of een negatief karma waar in je nog moet louteren of een aflossing van schuld uit een vorig leven. Van dat je slecht hebt geleefd en dat je dat nu weer op je bord krijgt. Het lijkt wel alsof je het verdient. Zo van eigen schuld dikke bult dan hoeven ze er ook niet bij na te denken verder. dan is het opgelost en dat is kort door de bocht en simpel. Op een agressieve manier commanderen. Persoonlijk begrip krijg je niet dat onsympathieke reacties. Je kunt je bijna niet voorstellen dat mensen zo kunnen zijn. Het wil er niet in en kunnen het zich niet voorstellen. Het lijkt me geen stabiel persoon toe. . .
Hallo T. Huisman,
Bedankt voor het delen.
Heb je een vraag aan mij of is dit delen voor jou voldoende?