Verdringing: het systeem om niet dood te gaan na een #metoo ervaring

Gisteren zat ik te zappen en viel mijn oor op De Wereld Draait Door. Ik raakte geprikkeld om verder te luisteren door het interview met Griet Op de Beeck, de Vlaamse schrijfster die eind september onderwerp van gesprek werd in de #metoo discussie, toen zij bekend maakte seksueel misbruikt te zijn door haar vader. Het leidde tot heel veel reacties, vooral omdat Griet zich nog maar minimaal kon herinneren wat er gebeurd was en er tijdens therapiesessies achter kwam dat het zo geweest is.

“Privé is het heel erg raar dat allerlei mensen ineens een mening hebben over je en nog wel over het meest broze stukje. Dat mensen daar een oordeel over menen te moeten hebben en dat je dat dan zou doen om boeken te verkopen,” vertelt Griet.

Mij stoort het ook enorm dat veel mensen, veelal diegenen die geen slachtoffer zijn geweest van aanranding, verkrachting of seksueel misbruik, hun reactie al klaar hebben, voordat ze weten waar het over gaat.

Verdringing
Is het zo dat het misbruik dan niet gebeurd is, als de persoon het zich niet direct kan herinneren? Griet heeft wel een paar beelden, die haar “op argeloze momenten overvielen. En dat besef van die beelden was nog maar één van de meer dan honderd indicaties die een grote pijl vormen naar dat misbruik. Het is een samengaan van ontelbare factoren op lichamelijk vlak, op mentaal vlak, hoe je je houdt in relaties, zelfdestructief gedrag dat zich uit”.

Ons brein lijkt soms wel een grot met ontelbaar veel krochten waar iets zich in kan huisvesten. Om deze materie én mijn eigen gedrag en reactiepatronen een beetje te kunnen begrijpen, heb ik in het verleden onder andere het boek ‘Herontdekking van het ware zelf’ van Ingeborg Bosch gelezen. Ingeborg schrijft over verdringing van pijn in het kindbewustzijn. Als je als kind iets meemaakt dat zo heftig is dat je dood zou kunnen gaan aan het voelen van de emoties, maakt je brein gebruik van verdringing.

Om niet dood te gaan
Verdringing is dus een mechanisme dat ons helpt in die fase na het ondergaan van misbruik. In het verhaal van Griet heeft het haar geholpen om te blijven voortbestaan. Die honderd indicaties die in therapie hebben geleid tot de conclusie ‘misbruik’, waren de nare uitwerkingen van deze verdringing, op het gedrag. Als we als kind de herinneringen niet zouden verdringen, gaan we dood aan de heftigheid van onze emoties. Echter, als de emotionele lading niet verwerkt is tegen de tijd dat we volwassen zijn geworden, krijgen we last van die verdrongen pijn.

En dat is nu precies wat zoveel onbegrip oplevert, in eerste instantie bij het slachtoffer zelf. Je gedraagt je en reageert op je omgeving op een bepaalde manier vanuit je kindbewustzijn, terwijl je volwassen ‘ik’ er geen vinger op kan leggen hoe dat komt. En als jij het zelf al niet begrijpt, hoe kan een ander (die dit zelf niet ervaren heeft) het dan begrijpen?

Meervoudige persoonlijkheidsstoornis
Jaren geleden keek ik eens naar een uitzending van de talkshow van Robert Jensen. Het fragment kan ik niet meer online terug vinden, maar er was een Amerikaanse vrouw op bezoek die leed aan een meervoudige persoonlijkheidsstoornis, ten gevolge van jarenlang seksueel misbruik. Door de heftigheid van de emoties die ze tijdens het misbruik voelde, had haar brein een oplossing gevonden: dissociëren van zichzelf. Zo vernuftig is het brein van de mens om lichamelijk te blijven voortbestaan.

Indicatielijst
Naast de aanranding die ik op mijn zestiende meemaakte, heb ik ook een ervaring als slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag op jonge leeftijd. De beelden waar Griet het over heeft, heb ik ook, zij het in een andere context. Ze kwamen steeds terug toen ik in therapie ging na een burn-out. Een van de hulpmiddelen waar ik zelf veel aan heb gehad, is de zelftest op de website van Ivonne Meeuwsen van ‘Helen van seksueel misbruik’.  Van de 80 symptomen uit de zelftest, had ik van 80% last.

Gelukkig kan ik zeggen ‘had’. Het feit dat mijn beelden, verdringingssysteem en gedragsuitingen ten gevolge van deze ervaring, serieus genomen werden, kon ik het verwerkingsproces in gang zetten. Het helpt als een ander naar je luistert, ook al begrijpt hij of zij het nog niet. Het helpt als de ander moeite doet om je te begrijpen.

Als ik nu nog weleens getriggerd raak door verdrongen pijn, dan ben ik mij daarvan bewust. Ik zie mezelf gedrag vertonen dat rechtstreeks voortkomt uit de ervaringen en de emoties die ik daarbij gevoeld heb. Het bewust zijn heeft me de kracht gegeven om erover te praten en schrijven. Zodat een ander er ook mee geholpen kan worden naar verwerking.

De schade van de #metoo discussie
Zoals Griet zo mooi verwoordde in DWDD: “Je kan kiezen in dit leven tot wat voor soort wereld je een bijdrage probeert te leveren. […] Ik wil liever proberen om iets bij te dragen wat waardevol zou kunnen zijn voor een aantal mensen, wat uitnodigt tot een bepaalde openheid. En wat criticasters gedaan hebben, is het nog veel moeilijker gemaakt voor slachtoffers om met dat verhaal naar buiten te komen.”

Deze schade van de discussie dient ook weer hersteld te worden, zoals de schade die verdrongen en onverwerkte pijn in het brein van de slachtoffers teweeg heeft gebracht. Waarom worden slachtoffers hiermee dubbel gestraft? Voor het genot van de kijker van het TV-programma of de lezer op social media? Zo goed als ik nu begrijp hoe ons brein werkt en hoe bevriezing en verdringing zulke functionele mechanismen zijn voor overleving, zo slecht kan ik begrijpen wat anderen beweegt hier een oordeel over te hebben…

Wil je reageren?
Deze blog heeft een duidelijk open eind. Ik wil moeite doen om te begrijpen wat anderen beweegt een oordeel te hebben over de ‘hervonden herinneringen’ van slachtoffers van seksueel misbruik. Wil je reageren als je het antwoord weet?

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.